Poziom podstawowy – lektury obowiązkowe matura 2025 roku
Lektury obowiązkowe na maturę 2025 obejmują ważne dzieła literatury polskiej i światowej, które uczą nie tylko analizy tekstu, ale także rozwijają wrażliwość estetyczną. Od „Antygony” Sofoklesa, przez „Lalkę” Bolesława Prusa, po „Dżumę” Alberta Camusa – każda z tych książek oferuje wyjątkowe spojrzenie na ludzkie dylematy i etyczne wybory. Analiza kontekstów historycznych oraz kulturowych, które kształtują treść tych utworów, będzie nieodzowna. Nie należy również pomijać krótkich form literackich, takich jak fragmenty Biblii czy ballady Mickiewicza, które stanowią podstawę dla wielu współczesnych interpretacji literackich. Lektury te to nie tylko materiał do nauki, ale przede wszystkim okazja do refleksji nad kondycją człowieka na przestrzeni epok. Staranna analiza każdego dzieła i umiejętność formułowania własnych opinii są istotne dla sukcesu na egzaminie maturalnym.
Lista lektur obowiązkowych na poziomie podstawowym:
Lektury:
- Bolesław Prus, Lalka, Z legend dawnego Egiptu
- Henryk Sienkiewicz, Potop
- Fiodor Dostojewski, Zbrodnia i kara
- Władysław Stanisław Reymont, Chłopi (tom I – Jesień)
- Stefan Żeromski, Przedwiośnie
- Albert Camus, Dżuma
- George Orwell, Rok 1984
Krótkie utwory literackie (całość i fragmenty):
- Biblia (fragmenty Księgi Rodzaju, Hioba, Koheleta, Pieśni nad Pieśniami, Psalmów, Apokalipsy św. Jana)
- Jan Parandowski, Mitologia, część I Grecja
- Homer, Iliada (fragmenty), Odyseja (fragmenty)
- Sofokles, Antygona
- Horacy – wybrane utwory
- Bogurodzica; Lament świętokrzyski (fragmenty); Legenda o św. Aleksym (fragmenty); Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią (fragmenty)
- Kwiatki świętego Franciszka z Asyżu (fragmenty)
- Pieśń o Rolandzie (fragmenty)
- Gall Anonim, Kronika polska (fragmenty)
- Dante Alighieri, Boska komedia (fragmenty)
- Jan Kochanowski, wybrane pieśni, w tym: Pieśń IX ks. I, Pieśń V ks. II; psalmy, w tym Psalm 13, Psalm 47; tren IX, X, XI, XIX; Odprawa posłów greckich
- Piotr Skarga, Kazania sejmowe (fragmenty)
- Wybrane wiersze: Daniel Naborowski, Jan Andrzej Morsztyn, Mikołaj Sęp-Szarzyński
- Jan Chryzostom Pasek, Pamiętniki (fragmenty)
- William Szekspir, Makbet, Romeo i Julia
- Molier, Skąpiec
- Ignacy Krasicki, Hymn do miłości ojczyzny, wybrane satyry
- Franciszek Karpiński, wybór sielanek i liryki religijnej
- Adam Mickiewicz, Oda do młodości, wybrane ballady, w tym Romantyczność; wybrane sonety z cyklu Sonety krymskie oraz inne wiersze; Konrad Wallenrod; Dziady cz. III
- Juliusz Słowacki, Kordian, wybrane wiersze, w tym Grób Agamemnona (fragmenty), Testament mój
- Zygmunt Krasiński, Nie-Boska komedia
- Cyprian Kamil Norwid, wybrane wiersze
- Eliza Orzeszkowa, Gloria victis
- Adam Asnyk, wybór wierszy
- Wybrane wiersze: Jan Kasprowicz, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Leopold Staff
- Stanisław Wyspiański, Wesele
- Stefan Żeromski, Rozdziobią nas kruki, wrony…
- Wybrane wiersze: Bolesław Leśmian, Julian Tuwim, Jan Lechoń, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Kazimiera Iłłakowiczówna, Julian Przyboś, Józef Czechowicz, Krzysztof Kamil Baczyński, Tadeusz Gajcy
- Tadeusz Borowski, Proszę państwa do gazu, Ludzie, którzy szli
- Gustaw Herling-Grudziński, Inny świat
- Hanna Krall, Zdążyć przed Panem Bogiem
- Wybrane wiersze: Stanisław Baliński, Kazimierz Wierzyński, Czesław Miłosz, Tadeusz Różewicz, Miron Białoszewski, Jarosław Marek Rymkiewicz, Wisława Szymborska, Zbigniew Herbert, Halina Poświatowska, Stanisław Barańczak, Marcin Świetlicki, Jan Polkowski, Wojciech Wencel
- Józef Mackiewicz, Droga donikąd (fragmenty)
- Sławomir Mrożek, Tango
- Marek Nowakowski, Raport o stanie wojennym (wybrane opowiadania); Górą „Edek” (z tomu Prawo prerii)
- Jacek Dukaj, Katedra (z tomu W kraju niewiernych)
- Antoni Libera, Madame
- Andrzej Stasiuk, Miejsce (z tomu Opowieści galicyjskie)
- Olga Tokarczuk, Profesor Andrews w Warszawie (z tomu Gra na wielu bębenkach)
- Ryszard Kapuściński, Podróże z Herodotem (fragmenty)
- Wybrane utwory okresu stanu wojennego
- Powojenna piosenka literacka – wybrane utwory: Ewa Demarczyk, Jacek Kaczmarski, Wojciech Młynarski, Agnieszka Osiecka, Kabaret Starszych Panów
Poziom rozszerzeony – lektury obowiązkowe matura 2025 roku
Lektury obowiązkowe na maturze 2025 na poziomie rozszerzonym to zbiór utworów literackich, które wymagają od uczniów nie tylko dogłębnej analizy, ale także szerszego spojrzenia na konteksty kulturowe i filozoficzne. Znajdziemy tu zarówno klasyki literatury światowej, jak „Zbrodnia i kara” Fiodora Dostojewskiego, która zgłębia moralne dylematy jednostki, jak „Boska Komedia” Dantego Alighieri, będąca podróżą przez zaświaty i refleksją nad ludzkim losem. Ważnym punktem na liście jest także „Mistrz i Małgorzata” Michaiła Bułhakowa, pełen alegorii obraz życia w totalitarnym systemie. Lektury rozszerzone oferują szerokie spektrum tematów, od filozofii egzystencjalnej po złożone struktury społeczno-polityczne, co sprawia, że są one nie tylko wyzwaniem dla uczniów, ale i doskonałą okazją do pogłębionej refleksji.
Lista lektur obowiązkowych na poziomie podstawowym:
Lektury:
- Jan Kochanowski, Treny (jako cykl poetycki)
- William Szekspir, Hamlet
- Wybrane utwory poetyckie z romantycznej literatury europejskiej, w tym wybrane wiersze angielskich poetów jezior
- Juliusz Słowacki, Lilla Weneda
- Stanisław Wyspiański, Noc listopadowa
- Michaił Bułhakow, Mistrz i Małgorzata
- Tadeusz Konwicki, Mała apokalipsa
- Janusz Głowacki, Antygona w Nowym Jorku
Krótkie utwory literackie (całość i fragmenty):
- Arystoteles, Poetyka, Retoryka (fragmenty)
- Platon, Państwo (fragmenty)
- Arystofanes, Chmury
- Jan Parandowski, Mitologia, część II Rzym
- Wergiliusz, Eneida (fragmenty)
- św. Augustyn, Wyznania (fragmenty)
- św. Tomasz z Akwinu, Summa teologiczna (fragmenty)
- François Villon, Wielki testament (fragmenty)
- François Rabelais, Gargantua i Pantagruel (fragmenty)
- Michel de Montaigne, Próby (fragmenty)
- Piotr Skarga, Żywoty świętych (fragmenty)
- Cyprian Kamil Norwid, Bema pamięci żałobny rapsod, Fortepian Szopena, Czarne kwiaty (fragmenty), Promethidion (fragmenty)
- Realistyczna lub naturalistyczna powieść europejska: Honoré de Balzac, Ojciec Goriot lub Charles Dickens, Klub Pickwicka lub Mikołaj Gogol, Martwe dusze lub Gustaw Flaubert, Pani Bovary
- Franz Kafka, Proces (fragmenty)
- Jorge Luis Borges, wybrane opowiadanie
- Stanisław Ignacy Witkiewicz, Szewcy
- Bruno Schulz, wybrane opowiadania z tomu Sklepy cynamonowe
- Tadeusz Konwicki, Mała apokalipsa
- Sławomir Mrożek, wybrane opowiadania
- Wybrane eseje: Jerzy Stempowski, Gustaw Herling-Grudziński, Zbigniew Herbert, Zygmunt Kubiak, Jarosław Marek Rymkiewicz (po jednym utworze)
- Wybrane teksty z aktualnych numerów miesięczników i kwartalników literackich i kulturalnych
Przeczytaj wszystkie lektury z języka polskiego obowiązkowe na maturze 2025
Lektury obowiązkowe na maturze dotyczą zarówno uczniów liceum dziennego, jak i osób uczęszczających do liceum w rok dla dorosłych. Wymagane są znajomości fragmentów dzieł takich jak Biblia, Mitologia Parandowskiego, Iliada, Odyseja Homera oraz utworów polskich autorów, jak Kochanowski, Mickiewicz i Słowacki. W zakresie rozszerzonym pojawiają się dzieła takich twórców jak Platon, Wergiliusz, Bułhakow czy Witkiewicz. Znajomość tych lektur jest niezbędna dla uzyskania dobrego wyniku na maturze.