Moda na kartach lektur: Jak ubierano się w czasach bohaterów „Lalki”?

Bolesław Prus w „Lalce” stworzył nie tylko porywającą opowieść o miłości, ambicjach i społecznych przemianach, ale także niezwykle wierny portret Warszawy końca lat 70. XIX wieku. To powieść-panorama, w której jak w lustrze odbija się życie ówczesnych elit, mieszczaństwa i biedoty. A jednym z najbardziej fascynujących elementów tego obrazu jest moda – cichy, lecz wymowny świadek hierarchii społecznej, aspiracji bohaterów i ducha epoki. Jak zatem ubierali się Izabela Łęcka, Stanisław Wokulski i inni bohaterowie tej ponadczasowej lektury szkolnej?

Elegancja i konwenans: moda damska epoki pozytywizmu

Warszawa lat 1878-1879, w której rozgrywa się akcja „Lalki”, żyła modą czerpiącą inspiracje głównie z Paryża. Był to czas schyłku epoki krynoliny i narodzin nowego kanonu piękna, w którym dominowała sylwetka z podkreśloną talią i mocno zdobionym tyłem sukni, formowanym przez turniurę (rodzaj specjalnej poduszki lub konstrukcji z fiszbinów unoszącej materiał sukni z tyłu).

• Izabela Łęcka, jako przedstawicielka arystokracji, z pewnością nosiła kreacje zgodne z najnowszymi paryskimi trendami. Możemy sobie wyobrazić jej suknie wizytowe i balowe uszyte ze szlachetnych materiałów – jedwabiów, aksamitów, zdobione koronkami, falbanami, wstążkami i misternymi haftami. Dopasowane gorsety podkreślały talię, a bogato drapowane spódnice z trenem dodawały sylwetce monumentalności. Jej ubiór był nie tylko wyrazem statusu, ale i narzędziem uwodzenia, podkreślającym jej eteryczną urodę i dystans wobec świata.
• Kazimiera Wąsowska, kobieta niezależna i inteligentna, mogła wybierać stroje równie modne, lecz być może nieco bardziej praktyczne lub zindywidualizowane, odzwierciedlające jej silny charakter.
• Helena Stawska, choć piękna, ze względu na swoją trudną sytuację materialną, prawdopodobnie nosiła stroje znacznie skromniejsze, choć z pewnością starała się zachować elegancję wymaganą przez konwenanse epoki.

Ważnym elementem kobiecej garderoby były także liczne dodatki: kapelusze zdobione piórami i kwiatami, rękawiczki, wachlarze, parasolki i dyskretna biżuteria.

Męski szyk: od kupca po arystokratę

Moda męska końca XIX wieku była znacznie bardziej stonowana niż damska, ale równie mocno podkreślała status społeczny. Podstawą eleganckiego stroju męskiego był garnitur, choć jego forma różniła się w zależności od okazji.

• Stanisław Wokulski, jako bogaty kupiec aspirujący do wyższych sfer, z pewnością przywiązywał wagę do swojego wyglądu. Jego garderoba prawdopodobnie ewoluowała wraz z jego pozycją społeczną – od skromniejszych strojów z przeszłości po doskonale skrojone, ciemne garnitury, surduty czy żakiety noszone na co dzień i podczas spotkań biznesowych. Wysokiej jakości materiały, starannie dobrane dodatki (kamizelka, krawat, cylinder lub melonik) miały świadczyć o jego sukcesie i pozycji.
• Arystokraci, tacy jak Tomasz Łęcki czy baron Krzeszowski, preferowali bardziej formalne stroje, zwłaszcza podczas wizyt i oficjalnych okazji. W ich szafach dominowały zapewne surduty i fraki, noszone z cylindrami, laskami i rękawiczkami. Ubiór był dla nich naturalnym atrybutem przynależności do elity.
• Ignacy Rzecki, przedstawiciel starszego pokolenia i skromny subiekt, prawdopodobnie nosił się bardziej konserwatywnie, być może w nieco niemodnych już, ale zadbanych strojach, co odzwierciedlało jego charakter i pozycję.

Ubiór jako lustro społeczeństwa

W „Lalce” strój jest niemal osobnym bohaterem – stanowi wyraźny kod społeczny, określający przynależność klasową, status materialny, a nawet aspiracje postaci. Kontrast między elegancją salonów a nędzą Powiśla jest widoczny także w ubiorze. Próby Wokulskiego, by poprzez strój zbliżyć się do arystokracji, czy starania Stawskiej, by mimo biedy zachować pozory, pokazują, jak wielką wagę przywiązywano wówczas do wyglądu zewnętrznego.

Dziedzictwo mody końca XIX wieku

Choć turniury i cylindry dawno odeszły do lamusa, pewne elementy mody z czasów „Lalki” wciąż inspirują współczesnych projektantów. Klasyczne krawiectwo męskie, dbałość o detale, pewne fasony sukienek czy fascynacja bogatymi zdobieniami to echa tamtej epoki. Zainteresowanych współczesną modą, historią mody lub ponadczasowymi krojami, które mają swoje korzenie w XIX wieku, zapraszamy do eksploracji stron poświęconych modzie.

Podsumowanie

Czytając „Lalkę”, warto zwrócić uwagę nie tylko na losy bohaterów i społeczne tło, ale także na subtelne opisy strojów i mody. To one dopełniają obrazu epoki, pozwalając nam lepiej zrozumieć mentalność, hierarchię i aspiracje ludzi żyjących w Warszawie ponad sto lat temu. To fascynująca podróż w czasie, również przez historię ubioru.