Tango – Sławomir Mrożek, Streszczenie Tango

Dramat Sławomira Mrożka „Tango”, napisany w latach 60. XX wieku, rozgrywa się w domu artysty Stomila i jego żony Eleonory. Od samego początku uderza wszechobecny chaos i bałagan panujący w mieszkaniu. Przestrzeń wypełniają przypadkowe przedmioty z różnych epok: stary wózek dziecięcy Artura, suknia ślubna Eleonory, a nawet katafalk po dziadku, który stoi tam od dziesięciu lat. Ten nieład odzwierciedla rozkład norm i zasad w samej rodzinie.

Akt I: Bunt Przeciwko Buntowi

Na scenie zastajemy babcię Eugenię, wuja Eugeniusza i Edka – obcego, prymitywnego mężczyznę, który jest stałym bywalcem domu – grających w karty. Ich stroje są równie absurdalne jak otoczenie: babcia nosi trampki i dżokejkę do sukni z trenem. W tę scenę wkracza Artur, 25-letni syn Stomila i Eleonory, student medycyny i filozofii. Jest on jedyną osobą ubraną konwencjonalnie i zdeterminowaną, by przywrócić w domu porządek.

Artur jest zgorszony brakiem jakichkolwiek zasad, swobodą obyczajową rodziców, którzy swoją rewolucję antykonwencjonalną uważają za największe osiągnięcie. Eleonora bez skrępowania przyznaje się do romansu z Edkiem, a Stomil, samozwańczy artysta-eksperymentator, pozostaje bierny i pogrążony we własnych, niezrozumiałych dla nikogo, próbach artystycznych. Artur, paradoksalnie, musi buntować się przeciwko buntowi swoich rodziców. Czuje, że pozbawiono go fundamentalnego prawa młodości – możliwości buntu przeciwko zastanym normom, ponieważ w jego świecie żadne normy już nie istnieją. Jego bunt staje się więc próbą powrotu do formy, tradycji i konwencji.

Akt II: W Poszukiwaniu Formy – Ślub

Artur, szukając sposobu na przywrócenie porządku, postanawia wziąć ślub ze swoją kuzynką Alą. Wierzy, że ta tradycyjna ceremonia zmusi rodzinę do powrotu do dawnych ról i zasad. Zyskuje nieoczekiwanego sojusznika w osobie wuja Eugeniusza, który w głębi duszy tęskni za dawnymi czasami. Ala początkowo traktuje propozycję jako kolejną grę, nie widząc sensu w formalnościach, jednak ostatecznie zgadza się na ślub. Artur próbuje też zmusić ojca do reakcji na romans Eleonory z Edkiem, prowokując go i wręczając mu rewolwer. Stomil jednak okazuje się niezdolny do działania – zamiast konfrontacji, kończy grając z Edkiem i Eleonorą w karty. Mimo to Artur doprowadza do zaręczyn, wymuszając na rodzinie pozory normalności i błogosławieństwo babci.

Akt III: Forma bez Idei i Triumf Siły

W dniu ślubu domostwo Stomilów przechodzi metamorfozę – panuje porządek, a członkowie rodziny ubrani są w stroje z minionej epoki. Edek zostaje zdegradowany do roli lokaja. Jednak ta narzucona forma okazuje się pusta. Artur uświadamia sobie, że sama forma nie wystarczy do zbawienia świata – potrzebna jest idea. W trakcie tych rozważań niespodziewanie umiera babcia Eugenia, co Artur interpretuje jako znak – śmierć i władza stają się ideą, której szukał. Ogłasza, że stworzy system oparty na władzy absolutnej, która pozwoli mu narzucić porządek.

Jego plany zostają jednak zniweczone przez zdradę Ali, która przyznaje się do spędzenia nocy z Edkiem. Dla Artura, który naprawdę ją kochał, jest to ostateczny cios. Rozpaczliwie próbuje zabić Edka, ale to prymitywny lokaj okazuje się silniejszy i zabija Artura.

W finale Edek, symbolizujący brutalną, totalitarną siłę, przejmuje pełnię władzy nad pozostałymi członkami rodziny. Wyciąga magnetofon, włącza tango „La Cumparsita” i prosi do tańca wuja Eugeniusza, który bezwolnie mu się podporządkowuje. Ten końcowy taniec jest symbolicznym obrazem triumfu prymitywizmu, siły i chaosu nad intelektem, kulturą i próbą przywrócenia porządku. Jest to gorzka diagnoza społeczna, ukazująca upadek wartości i łatwość, z jaką społeczeństwo (reprezentowane przez inteligencką rodzinę Stomilów) może ulec totalitarnej przemocy.

Podsumowanie i interpretacja

„Tango” Mrożka to dramat o charakterze groteskowym i parabolicznym. Porusza uniwersalne tematy:

• Konflikt pokoleń: Przedstawiony w sposób odwrócony – młody Artur broni tradycji, podczas gdy starsze pokolenie tkwi w anarchii.
• Rozpad wartości i poszukiwanie sensu: W świecie pozbawionym norm, próba ich przywrócenia siłą prowadzi do tragedii.
• Krytyka społeczna i polityczna: Utwór interpretowano jako parabolę totalitaryzmu i krytykę bierności inteligencji wobec brutalnej siły. Edek symbolizuje prymitywną siłę przejmującą władzę w wyniku chaosu powstałego po upadku starych struktur.
• Znaczenie tytułowego tanga: Taniec ten, niegdyś symbol buntu i wyzwolenia (dla pokolenia Stomila), w finale staje się symbolem zwycięstwa prymitywnej siły, chaosu i ostatecznego upadku wartości.

Dramat Mrożka, mimo upływu lat, pozostaje aktualny jako studium mechanizmów władzy, społecznego chaosu i konsekwencji odrzucenia wszelkich norm.